در پی ارائه گزارش کمیسیون صنایع مجلس درباره کیفیت اینترنت در ایران و پاسخ‌ها و ادعاهای وزیر ارتباطات به آن در صحن علنی، هلیا برزویی از سایت دیده‌بان ایران گفتگویی با من انجام داد که گزارش آن را اینجا بازنشر می‌کنم:
به گزارش سایت دیده‌بان ایران؛ مجلسی که سال گذشته به دنبال تصویب طرح صیانت بود، حال با نزدیک شدن به موعد انتخابات، از وضعیت اینترنت کشور لب به انتقاد گشوده و وزیر ارتباطات را پس از یکسال از شروع فیلترینگ گسترده شبکه‌های اجتماعی و کندی اینترنت، به بهارستان فرا خوانده.
روز گذشته وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات برای توضیح درباره گزارش کمیسیون صنایع مجلس درخصوص کیفیت اینترنت به صحن علنی رفت. در حالی که از سال گذشته، همزمان با اعتراضات پس از مرگ مهسا امینی، کاربران با کندی سرعت اینترنت دست و پنجه نرم می‌کنند، وزیر ارتباطات آن را به برخی مواقع و آن هم در برخی از نقاط تهران محدود و علت آن را تخریب دکل‌های بی‌تی‌اس، عنوان کرد. زارع‌پور در ادامه سخنان خود به فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی هم اشاره کرد و گفت: «معتقدم می‌توانیم بساط فیلترشکن فروشی را جمع کنیم. البته آرزو می‌کنم هیچ ایرانی برای هیچ نیازی سراغ فیلترشکن نرود…»
جایگزینی پلتفرم‌های بومی، آرزوی حقیقی وزیر ارتباطات
حامد بیدی، کنشگر اینترنت آزاد در گفت و گو با دیده‌بان ایران درباره تناقض میان این آرزوی وزیر ارتباطات با آنچه در واقعیت رخ می‌دهد، عنوان کرد: «این موضوع را باید از نگاه و ذهن خودشان تحلیل کنید. از دید ما تناقض است ولی از دید آن‌ها نیست. وقتی وزیر ارتباطات می‌گوید «آرزوی من این است که هیچ ایرانی از فیلترشکن استفاده نکند»، بدین معناست که هیچ ایرانی به پلتفرم خارجی نیاز پیدا نکند تا مجبور شود از فیلترشکن استفاده کند. معنای دیگر حرفش این است که تمام نیازهای کاربران ایرانی توسط پلتفرم‌های بومی تامین شود تا دیگر نیاز به استفاده از پلتفرم‌های خارجی فیلتر شده نداشته باشند.»
در بخش دیگر دفاعیات زارع‌پور از عملکرد خود، گفت که در دو سال گذشته، بیش از دو برابر نیاز کشور ظرفیت اینترنت فراهم شده است. بیدی درباره صحت این ادعا عنوان کرد: «این حرف کاملا مبهم است چراکه سامانه شفافیت ترافیکی، مدت‌هاست که از دسترس خارج شده و علیرغم مطالباتی که وجود داشته هنوز نسخه جایگزین نیامده است. بنابراین هیچ عدد دقیقی مبنی براینکه چه قدر پهنای باند فعلی تامین و چه قدر برای ترافیک خارجی مصرف شده، مشخص نشده است.»
مدیرعامل پلتفرم کارزار ضمن تاکید بر مبهم بودن ادعای وزیر، افزود: «یکی از تحلیل‌ها می‌تواند این باشد که به دلیل فیلتر شدن پلتفرم‌های پرکاربرد بین‌المللی، به همان نسبت مصرف مردم هم پایین‌تر آمده و این امر منجر شده است که ظرفیت پهنای باند کشور خالی بماند. حدس ما این است که ظرفیت تامین شده، همان میزان قبلی است اما چون مصرف مردم به خاطر فیلترینگ گسترده پایین آمده است، نسبت می‌گیرند و می‌گویند که ظرفیت را دو برابر مصرف مردم افزایش داده‌اند اما اگر بخواهند صادق باشند، باید عدد و آمار دقیق را چه در گزارش‌هایی که ارائه می‌دهند و چه در سامانه شفافیت ترافیکی که قبلا وجود داشت، اعلام کنند.»
ارائه آماری مبهم و بدون استناد
در جلسه روز گذشته، کمیسیون صنایع و معادن مجلس، گزارش «بررسی کیفیت اینترنت و شاخص‌های مرتبط آن با رویکرد چالش‌های ایجاد شده برای شهروندان و کسب‌وکارهای اینترنتی» را قرائت کرد. آنطور که در این گزارش بر اساس «نظرسنجی‌های معتبر» مطرح کرده است، ۶۴ درصد کاربران ایرانی از فیلترشکن استفاده می‌کنند اما غلامرضا نوری قزلجه، رئیس فراکسیون مستقلین مجلس در واکنش به این آمار، گفت که برخی از مراکز علمی تا ۹۶ درصد هم استفاده از فیلترشکن را گزارش کرده‌اند.
بیدی در ارزیابی خود از این گزارش و آمار استفاده از فیلترشکن در میان کاربران ایرانی، بیان کرد: «توقع می‌رفت گزارش کمیسیون صنایع تخصصی‌تر و با مستندات و ارجاعات فنی دقیق‌تری ارائه می‌شد. به نظر می‌رسد کسانی که این گزارش را تهیه و تدوین کرده‌اند سواد تخصصی کافی در این زمینه را نداشته‌اند. بعضی از موارد هم شتباه یا ناقص است.درباره این نظرسنجی هم همین نقد وارد است؛ در گزارش به «یکی از نظرسنجی‌های معتبر» ارجاع داده شده درحالی که اصلا اشاره نشده است که این نظرسنجی معتبر مربوط به کدام سازمان است.»
این کنشگر حوزه فناوری و اینترنت ادامه داد: «توقع می‌رود وقتی در گزارش رسمی کمیسیون مجلس ادعایی می‌شود، برای آن رفرنس هم آورده شود ولی هیچ اشاره‌ای نشده است. بنابراین اینکه صرفا به چنین عددی استناد داده شده بدون هیچ ارجاعی و در مطبوعات و ادبیات موضوع هم تا به حال چنین عددی را نداشته‌ایم، شک برانگیز است. همچنین نظرسنجی‌های دیگری هم انجام شده است؛ مثل آنچه آقای نوری قزلجه اعلام کردند که پیش از این توسط «ماهنامه پیوست» اعلام شده و در گزارش انجمن الکترونیک تهران هم به آن ارجاع داده شده بود. به نظر می‌رسد همان عدد ۹۶ درصد به واقعیت نزدیک‌تر باشد.»
افزایش سهم پهنای باند ناشناس، دالی بر شکست فیلترینگ
بر اساس آنچه در گزارش کمیسیون صنایع مجلس آمده، سهم پهنای باند ناشناس در شبکه بین‌الملل در سال گذشته کمتر از ۵ درصد بوده و اکنون به ۲۵ درصد رسیده است. موضوعی که واکنش آذری جهرمی را هم به دنبال داشت و این امر را شکست در سیاست فیلترینگ دانست.
بیدی در این باره اظهار کرد: «این امر عمدتا برمی‌گردد به استفاده وسیع مردم از فیلترشکن‌ها. وقتی از وی پی ان استفاده می‌کنید دیگر آن ترافیک توسط زیرساخت قابل شناسایی نیست که دارد صرف چه محتوایی می‌شود. وی پی ان به عنوان یک واسط بین کاربر و سرور مقصد قرار می‌گیرد که باعث می‌شود ترافیک ناشناس شناخته شود. وقتی گفته می‌شود که ۲۵ درصد ترافیک ناشناس است معنای دیگرش این است که ۲۵ درصد کل مصرف ترافیک کشور، در لحظه دارد از طریق وی پی ان‌ها رد و بدل می‌شود. هرچند ممکن است عدد واقعی بیشتر از این باشد و در گزارش هم رفرنسی داده نشده که بنابر چه ادعایی این عدد آمده است ولی همین هم رقم بزرگی است و نشان دهنده شکست سیاست فیلترینگ است.»
سرمایه‌گذاری آدرس غلط اختلالات اینترنت
در بخش دیگری از این گزارش اشاره شده است که حجم سرمایه‌گذاری‌ها در زیرساخت شبکه ارتباطی کشور به یک سوم رسیده است. بیدی در تحلیل خود از این شاخص، به دیده‌بان ایران گفت: «دو نکته وجود دارد؛ یک اینکه وقتی بودجه‌بندی و اقتصاد کشور، چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی به علت تحریم‌های موجود، کاهش درآمد کشور و کوچک شدن اقتصاد بخش خصوصی، نحیف می‌شود، طبیعتا سرمایه‌گذاری در این زمینه هم کمتر اتفاق می‌افتد. از سوی دیگر نکته مهم این است که درکشورهای دیگر معمولا بخش عمده‌ای از سرمایه‌گذاری در حوزه زیرساخت را شرکت‌های خصوصی و چند ملیتی انجام می‌دهند که در کشور ما به واسطه تحریم و اینکه اصلا اجازه حضور سرمایه‌گذار خارجی به بهانه پروژه نفوذ و غیره داده نمی‌شود، این حوزه را به دست سرمایه‌گذار خارجی نمی‌سپارند و از طرف دیگر دولت هم بودجه ندارد.»
وی ضمن تاکید براینکه یکی دیگر از ابعاد این موضوع این است که قیمت اینترنت چندین سال است که در ایران سرکوب شده، ادامه داد: «قیمت اینترنت واقعی نیست و اپراتورها و شرکت‌های حوزه اینترنت در این زمینه هم مشکل دارند. چراکه دولت چندین سال است که اجازه افزایش قیمت اینترنت را نداده و این باعث شده که سرمایه کافی برای توسعه نداشته باشند. اما می‌توانیم بگوییم راهکار مرسوم در مقیاس بین‌المللی این است که سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و قیمت‌ها آزاد شود و شرکت‌های خارجی و داخلی در یک فضای رقابتی فعالیت کنند.»
مدیر عامل کارزار خاطرنشان کرد: «بخش دیگر هم مربوط به زیرساخت دولتی است. دولت به دلیل کمبود بودجه‌ای که دارد زیر ساخت شبکه ارتباطات را توسعه نداده است. اما یک نکته مهم دیگر این است که مشکلات امروز اینترنت ایران، هیچ ارتباطی به سرمایه‌گذاری‌ها ندارد یعنی ما داریم درباره فیلترینگ و اختلالات اینترنت صحبت می‌کنیم که هیچ ارتباطی به سرمایه‌گذاری ندارد. درواقع تنها فاکتور سرعت اینترنت است که شاید به این بحث مرتبط باشد ولی در سیاست فیلترنیگ که بزرگ‌ترین ضربه‌ها را به کسب و کارها وارد کرده است، ارتباطی ندارد که بگوییم چون سرمایه گذاری نشده، اینترنت ما اختلالات دارد.»
تعدد نهادهای اعمال‌کننده فیلترینگ یکی از موارد مورد انتقاد نمایندگان بود و به اعتقاد نوری قزلجه این امر حاکی از یک «نابسمانی» در این حوزه است.
بیدی درخصوص اقدام غیرقانونی نهادها در اعمال فیلترینگ و از سوی دیگر بر عهده نگرفتن مسئولیت فیلترینگ، عنوان کرد: «طبق قانون نهاد مشخصی برای اعمال فیلترینگ داریم ولی مسئله بی‌قانونی و فعالیت‌های فراقانونی است. مطابق قانون کارگروه تعیین مصادیق و محتوای مجرمانه تنها نهادی است که تمام مسئولیت رصد و پایش و فیلترینگ را برعهده دارد. هرچند ما به این نهاد هم انتقاداتی داریم و عملکردش چندان قابل دفاع نبوده است ولی اینکه شورای عالی امنیت ملی، وزراتخانه‌ها و گاهی نهادهای امنیتی به صورت مستقیم دست به فیلترینگ می‌زنند، غیرقانونی و فراقانونی است. بنابراین با خلق نهاد جدید مشکل حل نمی‌شود بلکه با بازگشت به نص صریح قانون که وظیفه این کار را به کارگروه سپرده است، این مشکل حل می‌شود.»
سکوت در برابر خسارات «پلمب دیجیتالی»
وی همچنین به جای خالی میزان ضررهای وارد شده به کسب و کارهای خرد، طی فیلترینگ اینستاگرام در گزارش کمیسیون اشاره کرد و گفت: «نکته مهمی که این گزارش درباره‌اش سکوت کرده است، زلزله عظیمی بود که سال گذشته در کسب و کارهای خرد و اینستاگرامی به واسطه فیلترینگ اینستاگرام رخ داد. بنابر برآوردها بین سیصد تا چهارصد هزار کسب و کار اینستاگرامی عملا دچار چالش شدند که من اصطلاح «پلمب دیجیتالی» را برای این اتفاق به کار می‌برم. بسیاری از آن‌ها تا کنون هنوز نتوانستند به روال سابق برگردند.»
مدیرعامل پلتفرم کارزار ادامه داد: «این گزارش درباره فیلترینگ با این وسعت و اهمیت که تاثیر مستقیمی روی کسب و کارها و زندگی مردم دارد، سکوت کرده و هیچ اشاره‌ای به آن نکرده است. این مهم نشان می‌دهد که گزارش همه شمولی نیست خصوصا وقتی که توسط کمیسیون صنایع منتشر می‌شود، توقع می‌رود به موضوع تاثیر مشکلات اینترنت بر کسب و کارهای خرد پرداخته شود ولی در قبالش سکوت کرده‌اند.»
بیدی در پایان به پرداخت این گزارش به کسب و کارهای کلان اشاره کرد و گفت: «بندی در گزارش هست که به عنوان مطالبه مطرح شده بود که وزارت ارتباطات باید درباره مشکلات ناشی از وضعیت اینترنت برای کسب وکارها گزارش بدهد ولی در حد بند کلی و توصیه‌ای بود و هیچ جزئیاتی آورده نشده بود که منظور از مشکلات چیست؟ اختلالات است یا شامل فیلترینگ هم می‌شود.»
دیدگاهتان را بنویسید