گزارش زیر در شماره ۱۰۴۹ روزنامه توسعه ایرانی بر اساس مباحث مطرح شده در کلاب‌هاوس منتشر شده است. نویسنده این گزارش فرانک پاکزاد مقدم است که بخشی از آن در اینجا بازنشر شده است.
«پلتفرم کارزار خردادماه سال ۱۳۹۶ راه‌اندازی شد. با این حال پس از درخواستی با بیش از یک میلیون امضا برای مخالفت با «طرح صیانت از فضای مجازی» شهرت فراوانی پیدا کرد و بر سر زبان‌ها افتاد. هرچند این پلتفرم تنها بر طرح صیانت محدود نبوده و تا این لحظه میزبان بیش از 18 میلیون و 400 هزار امضا و بستری برای حدود 10 هزار مطالبه بوده است.
با این رویکرد و این میزان مشارکت‌کننده، اما منتقدان این پلتفرم هم کم نیستند. بسیاری چنین رویه‌ای را در ایران سانتیمانتال، بی‌ثمر و مصداق مبارزه زیر لحاف (Slacktivism) می‌دانند و معتقدند این امضاهای دست جمعی تاثیری بر رویکرد سیاستگذاری‌های عمومی کشور ندارد. در همین باره کارشناسان، حامیان و منتقدان در کلاب‌هاوس کارزار در اتاقی با عنوان «کارزار، مبارزه زیرلحافی یا کنش مؤثر» به ابعاد مختلف کنشگری مدنی و کنشگری آنلاین به‌ویژه در پلتفرم کارزار پرداختند.
حامد بیدی، مدیرعامل کارزار عنوان کرد: «به کارکرد کارزار انتقادهای زیادی وارد می‌شود و معتقدند کارزار به‌عنوان پلتفرم زیاده‌گویی می‌کند و عده‌ای معتقدند خاصیت ندارد و حتی به مطالبات مدنی ضربه وارد و انرژی جمعی مردم را خنثی می‌کند و نوعی سوپاپ اطمینان است».
بیدی از کنشگری آنلاین به‌عنوان یکی از شیوه‌های مرسوم دنیا در کنار ابزاری مثل هشتگ، تولید محتوا، بمب کامنتی و تغییر آواتار که کاربران در سراسر دنیا به آن اقدام می‌کنند نام برد و بیان کرد: «ما قبول داریم جمع‌آوری امضا متهم است به اسلکتیویسم slacktivism یا اصطلاحا همان «مبارزه از زیر لحاف»، اما باید بدانیم قرار نیست کارزار [لزوما] جلوی چیزی را بگیرد. حداقل این است که این اعداد نمادین به اصناف و گروه‌ها کمک می‌کند تا هویت جمعی پیدا کند».
وی افزود: «برای بسیاری از شهروندانی که تجربه کنشگری اجتماعی ندارند، امضای کارزار شروع فرآیند است. باید دانست که هدف اصلی هریک از درخواست‌های طرح شده در کارزار، آگاهی‌بخشی است و زمین‌بازی ما افکار عمومی است».
وی افزود: «کارزار را نباید به کمپین موفقیت‌آمیز و میلیونی طرح صیانت تقلیل داد. باید بدانیم تعداد زیادی از کارزارهای محلی که در زندگی مردم مؤثر واقع می‌شود و ممکن است مطالبه ساده‌ای برای مرکزنشینان باشد؛ در این پلتفرم به ثبت رسیده و گاهی موفقیت‌آمیز بوده است».
جمع‌آوری امضا یکی از مدرن‌ترین روش‌های ابراز عقیده عمومی
حمید ضیایی‌پرور، روزنامه‌نگار با انتقاد از مخالفان روش‌های مسالمت‌آمیز ابراز عقیده گفت: «افرادی که با روش‌های دموکراتیک و مسالمت‌آمیز ابراز عقیده یا کنشگری یا اعتراض مخالف هستند، شیوه‌های مقابل آن، همچون مبارزه کف خیابانی، براندازانه، اغتشاش، تظاهرات، راهپیمایی، تجمع و درگیری را می‌پسندند و معتقدند این روش همانند سوپاپ اطمینان است و انرژی مردم را تخلیه می‌کند و نوعی خیانت است».
وی افزود: «جمع‌آوری امضا به شیوه مسالمت‌آمیز یکی از مدرن‌ترین و متمدن‌ترین روش‌های ابراز عقیده عمومی است و متناسب با شرایط فناورانه روز راهکارهای جدیدی برای ابراز عقیده مردم پیدا می‌شود».
مردم می‌توانند اثرگذاری کارزار را ببینند
امیر رشیدی، کارشناس حقوق دیجیتال و امنیت اینترنت نیز در این زمینه گفت: «فعالان مدنی در خارج از ایران به نسبت اینکه در جامعه بازتری زندگی می‌کنند و دردسرهایی که ما در ایران داریم را ندارند همچنان با این سؤالات روبرو هستند که جمع‌آوری امضا چه فایده‌ای دارد؛ بنابراین چالشی است که جدای از مکان زندگی همیشه وجود دارد». رشیدی تصریح کرد: «کارزار اولین پلتفرم جمع‌آوری امضا در ایران نبوده است، ولی چون درون ایران است متفاوت شده و می‌تواند جایی اثر بگذارد که مردم اثر آن را ببینند».
علیرضا امتیاز، کنشگر حوزه طراحی با بیان اینکه مردم همیشه پای امضای خود هستند، گفت: «کنش‌های ریز می‌تواند به کنش‌های بزرگ‌تری برسد، ولی حذف کنش‌های ریز به این معنی نیست که مردم به کف خیابان می‌آیند».
جلال سمیعی، روزنامه‌نگار نیز با اشاره به وظیفه ذاتی پلتفرم کارزار تصریح کرد: «پلتفرمی مثل کارزار قرار نیست وظایف دیگر نهادهای اجتماعی یا افراد را به دوش بکشد بلکه تلاش می‌کند رفتار دموکراتیک را تمرین کند».وی افزود: «اینکه یک عده کنشگری را در کف خیابان می‌بینند و عده‌ای در پلتفرم کارزار و عده‌ای در لایو اینستاگرام و هشتگ توئیتر؛ نوعی انتخاب فردی است. به اعتقاد من هرگونه نقدی به کارزار باید در قالب حدود و اختیارات آن نقد شود».سینا رحیم‌پور، روزنامه‌نگار نیز عنوان کرد: «با توجه به وضعیت کشور و فضایی که در آن اصل 27 قانون اساسی امکان اجرا ندارد، رفتارهایی مثل کارزار رفتار خوبی برای اطلاع‌رسانی و همرسانی اعتراضات و کارزارهاست. از ابتدای شروع به کار کارزار رسانه‌ها در حد توان در گزارش‌ها به کارزار ارجاع داده‌اند».
کارزار به مطالبات مدنی هویت جمعی می‌بخشد
همچنین در ادامه این گفت‌وگو، محمد رهبری، دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی سیاسی و محقق گفت: «یکی از بحث‌هایی که منتقدین کنشگری آنلاین مطرح می‌کنند این است که این نوع کنشگری‌ها به ویژه در کشورهای کمتر دموکراتیک این است که به فردیت بیشتر دامن می‌زند و به نهادهای مدنی آسیب می‌رساند و در نهایت مطالبات یکه مطرح می‌شود و بدون سرانجام می‌مانند».
وی افزود: «اتفاقی که در کارزار می‌افتد نه تنها برخلاف کنشگری‌هایی که در پلتفرم‌های آنلاین انجام می‌شود به فردیت دامن نمی‌زند، که به کار جمعی هویت می‌دهد و به جای اینکه در آن فرد برجسته باشد کار جمعی برجسته می‌شود».
کارزار بستری است برای صدای افراد بی‌رسانه
شریف زمانی، روزنامه‌نگار از کارزار به‌عنوان بستری برای افراد بی‌رسانه نام برد و تأکید کرد: «حاکمیت با رصد فضای مجازی کنش خود را با اجتماع مدیریت می‌کند و در نهایت با جامعه جلو می‌رود. نمونه آن کمپین یک‌میلیون امضا در مورد صیانت است که صدای مردم در مخالفت با این طرح بود. وگرنه طراحان، این طرح را همان اول در مجلس تصویب می‌کردند».
محمدعلی جنتخواه، تحلیلگر نیز اظهار کرد: «در خیلی از پدیده‌ها قدم‌های کوچک خیلی معنی پیدا نمی‌کند. اما تجمیع آن اتفاقاتی را رقم می‌زند. با توجه به اینکه پراکندگی بین آدم‌های مختلف و عکس‌العمل‌های مختلفی در جامعه داریم وقتی امضا زیاد باشد یعنی حجم زیاد و طیف متعددی از انواع آدم‌ها را داریم که راجع به یک موضوع آگاه شده‌اند که اگر به این امضاها توجهی نشود ممکن است خروجی غیرقابل‌پیش‌بینی رخ دهد».
گزارش کامل را در وبسایت روزنامه توسعه ایرانی بخوانید.
