گفت و گویم با کیاداوود اسفندیاری در پادکست دیباگر عصر یک روز تابستانی انجام شد و ۱۷ شهریور ۱۴۰۴ منتشر شد. در این گفتگو از بحث به موضوعات متنوعی مثل چالش‌های پلتفرم‌ها و فشارهای قضایی، حق نقد و اعتراض و آزادی بیان، کنشگری دیجیتال، مسیر توسعه و… کشید. ویدیوی کامل را می‌توانید در یوتیوب یا همین صفحه ببینید. پایین‌تر خلاصه‌ای از مباحث این ویدیو را با کمک هوش مصنوعی گذاشته‌ام.
خلاصه گفت‌وگو:
چالش‌ها و فشارهای وارد بر پلتفرم‌ها و استارتاپ‌ها
- با وجود افزایش آگاهی عمومی و تا حدی در میان قضات و نهادهای قضایی، هنوز نظام حکمرانی و تصمیم‌گیری در این حوزه پیچیده و غیرشفاف است.
- ناآگاهی و عدم شناخت دقیق از ماهیت پلتفرم‌ها در دستگاه‌های حکومتی و قضایی، باعث بروز برخوردهای سلیقه‌ای و محدودیت‌های ناعادلانه شده است.
- برخی جریان‌های حاکمیتی با اهداف سیاسی یا اقتصادی سعی در تصاحب یا کنترل پلتفرم‌ها دارند.
- شکایت‌های متعددی علیه کارزارها و پلتفرم‌ها مطرح می‌شود که اغلب در مرحله بازپرسی یا قبل از تعقیب متوقف می‌شوند، اما فشارها ادامه دارد.
- در بسیاری از شهرها و مناطق کوچک، قضات و نهادهای امنیتی بدون شناخت کافی، دستور حذف کارزارها را صادر می‌کنند که گاهی باعث ایجاد حساسیت و بازتاب رسانه‌ای می‌شود.
- برخوردهای امنیتی و قضایی گاه منجر به اخراج یا تهدید فعالان و نویسندگان کارزارها شده است، نمونه‌ای از این فشارها در شرکت راه‌آهن دیده شده است.
- در برخی موارد، دادگاه‌ها و بازپرس‌ها به دلیل عدم تخصص کافی در فضای دیجیتال، به‌اشتباه رفتار می‌کنند.
- با این حال، برخی احکام قضایی مثبت و درخشانی صادر شده‌اند که حق اعتراض و نقد را به رسمیت شناخته‌اند، مانند کارزارهای انتقاد از سربازی اجباری یا حمایت از حقوق زنان در موتورسواری که با وجود شاکی‌های مقتدر، منع تعقیب خورده‌اند.
- اما این احکام هنوز فراگیر نشده و در بدنه میانی و پایین‌تر سیستم حکمرانی، برخوردهای سرکوبگرانه ادامه دارد.
حکمرانی و آزادی بیان
- الگوی حکمرانی در ایران بیشتر مبتنی بر نظام اطاعت و نگاه از بالا به پایین است، جایی که مردم به‌عنوان رعیت تلقی می‌شوند و حق اعتراض یا مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها به رسمیت شناخته نمی‌شود.
- این الگو باعث شده که فهم و پذیرش آزادی بیان و حق اعتراض به‌عنوان یک ضرورت توسعه‌ای هنوز در میان مسئولان و حتی بخشی از جامعه شکل نگیرد. حتی آموزش و فرهنگ عمومی نیز بیشتر بر اطاعت و پذیرش بی‌چون و چرا تاکید دارد تا تفکر نقاد و مشارکت فعال.
- این وضعیت باعث سرکوب کنشگری اجتماعی و محدودیت فضای مدنی شده است.
- جوامع توسعه‌یافته به تدریج به این نتیجه رسیده‌اند که توسعه نیازمند آزادی بیان، مشارکت مردم و وجود نظامی متوازن میان قدرت دولت و توانمندی جامعه است.
- در مقابل، برخی الگوهای حکمرانی همچنان بر تمرکز قدرت و محدود کردن مشارکت مردم استوارند که نتیجه آن فساد، عقب‌ماندگی و بحران است.
- ایران هنوز درگیر الگوی قدیمی تمرکز قدرت است و این موضوع مانع توسعه پایدار شده است.
دستاوردها و نمونه‌های موفق کنشگری
- با وجود فشارها، کنشگری اجتماعی و کارزارهای آنلاین توانسته‌اند برخی موفقیت‌ها را رقم بزنند.
- نمونه‌ها شامل توقف طرح سیانت با بیش از یک میلیون امضا، جلوگیری از برخی پروژه‌های مخرب زیست‌محیطی مثل پتروشیمی میانکاله، و ثبت ملی بافت تاریخی شیراز است.
- کارزارهای روستایی در مناطق محروم باعث بهبود زیرساخت‌ها مانند اینترنت، جاده و آب شده است که به توسعه کسب‌وکارهای محلی کمک کرده است.
- کنشگران اجتماعی و محیط زیستی در ایران به تدریج توانمند شده و شبکه‌های ارتباطی و محتوایی گسترده‌ای شکل داده‌اند.
نقش اینترنت در ایجاد قدرت در جامعه
- اینترنت و شبکه‌های اجتماعی به عنوان ابزارهای کلیدی کنشگری و اطلاع‌رسانی عمل می‌کنند.
- دسترسی به اینترنت هنوز در ایران محدود و ناپایدار است، اما همین دسترسی محدود هم به افزایش آگاهی و توانمندی جامعه کمک کرده است.
- فیلترینگ و محدودیت‌ها همچنان وجود دارد، اما فشارهای اجتماعی و کنشگری توانسته‌اند از شدت آن بکاهند یا آن را به تعویق بیندازند.
چشم‌انداز و توصیه‌ها
- توسعه واقعی نیازمند پذیرش آزادی بیان، حق اعتراض و مشارکت فعال مردم است.
- قدرت جامعه مدنی باید افزایش یابد تا بتواند در برابر فشارها و سرکوب‌ها مقاومت کند.
- کنشگری مدنی و استفاده از ابزارهای دیجیتال باید ادامه یابد و به شکل هوشمندانه و مسالمت‌آمیز انجام شود.
- جامعه باید بر دستاوردهای کوچک و بزرگ خود تمرکز کند و امیدواری خود را حفظ کند، حتی اگر تغییرات بزرگ و سریع رخ ندهد.
- ضرورت دارد که آموزش و فرهنگ عمومی به سمت تقویت تفکر نقاد و مشارکت اجتماعی حرکت کند.
- همکاری، همفکری و تقویت نهادهای مدنی و کنشگران اجتماعی کلید ایجاد تغییرات پایدار است.
دیدگاهتان را بنویسید