در آخرین روز قبل از ممنوع‌الفعالیت شدنم، سخنگوی دولت دوباره به شکلی از اینترنت طبقاتی دفاع کرده بود. ایده اینترنت طبقاتی پیش از این بارها توسط مسئولان دولت‌های مختلف مطرح شده بود و هر بار هم درباره آن گفتگو کرده بودم. این بار هم مهتاب جودکی در روزنامه پیام ما گفتگویی درباره اینترنت طبقاتی با من داشت که تیتر یک روزنامه در شماره ۲۵ تیرماه ۱۴۰۴ شد. بخشی از آن را اینجا بازنشر می‌کنم:
با گذشت بیش از ۲۰ روز از اعلام آتش‌بس، اینترنت هنوز به وضعیت قبلی برنگشته است. البته وضعیت قبلی هم هیچ‌وقت عادی نبود. اختلال‌های گاه‌وبی‌گاه، کیفیت و سرعت کم و حتی قطعی کامل، تجربه همیشگی کاربران از اینترنت ایران بوده است. این‌بار اما علاوه‌بر افزایش اختلال‌ها، با ایده‌هایی مثل «اینترنت اضطراری»، «منطقه آزاد سایبری»، «دسترسی سازمانی» و اینترنت‌های مجوزمحور و سطح‌بندی‌شده مواجه‌ایم. طرح قدیمی اینترنت طبقاتی با نام‌هایی گمراه‌کننده بازسازی شده است: تقسیم مردم به «دارندگان اینترنت آزاد» و «محرومان از آن». با اینکه بعضی مسئولان از مخالفتشان با تبعیض دیجیتال سخن می‌گویند، مصوبات شورای‌عالی فضای مجازی بر محدودیت بیشتر تمرکز دارد و ادامه اختلالات، ادعاها درباره پایبندی به «اینترنت آزاد» را رد می‌کند…
مردم هر بار با اینترنت طبقاتی مخالفت کردند
«حامد بیدی»، مدیرعامل پلتفرم کارزار و کنشگر حقوق دیجیتال، به «پیام ما» می‌گوید: «از چند سال پیش، هر بار که حرف اینترنت طبقاتی به میان آمده، بلافاصله بازخورد خیلی منفی جامعه متخصصان و مردم را به‌دنبال داشته است.» او تعریف می‌کند دو سال پیش مردم ناامید از مسئولان، به‌جای مطالبه از دولت، کارزاری راه انداختند که نوعی پیمان جمعی برای استفاده‌نکردن از اینترنت طبقاتی درصورت پیشنهاد بود. «آن نامه که خطاب به مردم و کاربران و جامعه متخصصان بود، چند ده هزار امضا گرفت و کاربران به‌نوعی متعهد شدند که ما هیچ‌وقت از اینترنت طبقاتی با هر عنوانی استفاده نخواهیم کرد. در آن بازه زمانی این پروژه عملاً متوقف و منتفی شد.»
در سال‌های اخیر، به‌دنبال طرح صیانت و مخالفت با آن، این موضوع باز هم به شکل‌های مختلف مطرح شده و آخرین بار در روزهای پرالتهاب جنگ، از طرف یکی نهادهای صنفی فعال در حوزه فناوری اطلاعات، به‌نام «اینترنت اضطراری» مطالبه شد و بسیاری را ناامید کرد.
بیدی می‌گوید: «دفعات قبل، در موضوع اینترنت طبقاتی، بیشتر بحث بر سر فیلترینگ بود یا اینکه اینترنت بعضی از اقشار یا پلتفرم‌ها فیلتر نباشد، اما این دفعه تفاوتش در خود اینترنت بود. درخواست کسب‌و‌کارها برای داشتن اینترنت در زمان قطع همگانی، بسیار ناراحت‌کننده‌تر و تبعیض‌آمیزتر بود و این‌بار علاوه‌بر شبکه‌های اجتماعی مختلف، کارزاری شکل گرفت که به این موضوع اعتراض کرد و اکنون بحث‌های زیادی در لایه‌های مختلف جامعه در رابطه با اینترنت طبقاتی ایجاد شده است.» این کارزار تا لحظه تنظیم این گزارش بیش از سه‌هزار و ۲۰۰ بار امضا شده است.
مدیرعامل کارزار توضیح می‌دهد که این‌بار تفاوت در حضور فعال جامعه فناوری اطلاعات ایران است؛ آنها به‌طور مستقل در برابر خواست هم‌صنفانشان موضع‌گیری کرده‌اند. او معتقد است واکنش‌های جامعه همچنان می‌تواند جلوی رسمی‌شدن اینترنت طبقاتی را بگیرد.
اینترنت طبقاتی، کودک‌پنداری مردم و کنترل آنها
هم‌زمان با شدت‌گرفتن بحران اینترنت، شورای‌عالی فضای مجازی طرح‌های پیشین خود را بدون توجه به اعتراض و مطالبات کاربران در اولویت قرار داده و به‌دنبال «صیانت از کودکان و نوجوانان» و برنامه‌هایی برای کمک به پیام‌رسان‌های داخلی و ساماندهی آنهاست. سؤال اینجاست خطراتی که می‌خواهند در برابر آنها از کودکان و نوجوانان صیانت کنند، در اینترنت و شبکه محدود داخلی رخ نمی‌دهد؟ بیدی جواب می‌دهد: «در دفاع از فیلترینگ و اینترنت طبقاتی، از کودکان سوءاستفاده بسیاری می‌شود. درحالی‌که هیچ‌کدام، مسئله کودک را حل نکرده و نمی‌کند. چه آنکه فیلترینگ هم تا امروز نه‌تنها مسئله کودکان را حل نکرده، که با گسترش وی‌پی‌ان‌ها، باعث شده است دسترسی بی‌حدومرزی برای کودکان در انواع حوزه‌ها ایجاد شود؛ از جمله پورنوگرافی و خشونت. در اینترنت طبقاتی هم به همین شکل، شاهد محتوای نامناسب حتی در پلتفرم‌های داخلی هستیم که البته هشدارهای لازم به پدر و مادرها داده نمی‌شود.» به‌گفته او، اساساً کسی با ارائه اینترنت ویژه کودکان مخالف نیست، اما جدا از این بحث، موضوع مراقبت از کودکان، بهانه‌ای شده است برای کودک‌پنداری تمام شهروندان. «این دیدگاه دغدغه کودکان را ندارد، بلکه دنبال این است که توجیه کند که همان‌طورکه کودک یکسری مسائل را نمی‌فهمد و یکسری محتواها نباید در اختیارش قرار بگیرد، طبقات مختلف شهروندان هم دارای شعورهای متفاوتی هستند و ما نباید هر محتوایی را در اختیار هر طبقه‌ای از جامعه قرار دهیم. این نگاه بسیار تحقیرآمیز، توهین‌آمیز و تبعیض‌آمیزی به آنهاست که البته معمولاً علنی نیست، اما زیر سایه اینترنت ویژه کودک توجیهش می‌کنند.»
اینترنت طبقاتی در حال اجراست، اما نه به‌طور رسمی
همین حالا اینترنت سطح‌بندی‌شده و ویژه، به‌طور محدود در دسترس برخی گروه‌های خاص است. چه آنکه در روزهای قطعی اینترنت، گروهی همچنان به شبکه جهانی متصل بودند. بیدی می‌گوید: «اینترنت طبقاتی به‌صورت محدود اجرا شده است، اما علت اینکه این طرح هنوز رسمیت پیدا نکرده و به‌صورت فراگیر اجرا نشده، مخالفت‌های جامعه است.» به‌گفته او، مسیر اینترنت طبقاتی به‌شکلی طراحی شده که رفته‌رفته اینترنت ویژه‌تری در اختیار افراد دارای رانت قرار بگیرد و عموم مردم از خدمات شبکه ملی اطلاعات، بدون اینترنت بین‌المللی استفاده کنند. «می‌توان گفت این همان چشم‌اندازی است که اینترنت طبقاتی را فارغ از غیراخلاقی بودنش، از نظر اجتماعی حساس می‌کند. به همین دلیل، بسیاری از متخصصان معتقدند علنی شدن اینترنت طبقاتی و رسمیت بخشیدن به آن، گام نخست و مهمی به‌سمت قطع اینترنت برای عموم مردم است.» بنابراین، به‌گفته او تنها مقاومت جامعه سبب شده است این طرح رسمیت نیابد و علنی نشود.
- گزارش کامل را اینجا در روزنامه پیام ما بخوانید.
دیدگاهتان را بنویسید